Leidraad ‘Toekomstig hergebruik’ moet knelpunten weghalen en circulariteit verankeren

De eerste 80 procent-versie van de leidraad Toekomstig hergebruik ligt sinds 18 maart ter consultatie. Een actieteam van Platform CB’23, met daarin Emile Hoogterp van Ingenieursbureau Westenberg, presenteert aanbevelingen en handvatten voor het ontwikkelen van circulaire regelgeving. Die moet onduidelijkheden en knelpunten weghalen. “Regelgeving belemmert nu nog het circulair bouwen of ontbreekt. We hopen dat beleidsmakers onze voorstellen oppakken. Als je hergebruik niet verankert in wetgeving, wordt het geen succes”, zegt actieteam-voorzitter Agnes Schuurmans.

Volgens haar moet wet- en regelgeving hergebruik van producten uit bestaande gebouwen en toekomstig hergebruik van nieuwe bouwwerken en de producten daarin gemakkelijker maken. Het actieteam richt zich met de leidraad daarom nadrukkelijk op de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat, NEN, certificerende instellingen en organisaties die afspraken en richtlijnen opstellen zoals stichting Nationale Milieudatabase (NMD), CUR/CROW en brancheorganisatie.

Regelgeving belemmert
Het is niet zo dat er tot dusver nog niets gebeurt, benadrukt Schuurmans. Ze wijst op richtlijnen voor staal en beton die in ontwikkeling zijn. Ook beschrijft de nieuwe leidraad inspirerende voorbeelden van hergebruik. “Koplopers onder de producenten werken aan oplossingen voor de hele keten. Nu is het zaak om het peloton mee te krijgen. De huidige regelgeving werkt daarbij soms belemmerend of is er simpelweg niet. Ook garanties of verzekeringen op hergebruikte producten zijn in de praktijk lastig. We willen dat soort barrières weghalen.”

Verdienmodel voor hergebruik
Emile Hoogterp van Ingenieursbureau Westenberg leidde de werkgroep die zich bezighield met hergebruik bij nieuwe objecten. Hij noemt bijvoorbeeld de huidige belastingregels een barrière voor hergebruik. “In de huidige situatie betaal je twee keer belasting: één keer bij de investering voor een nieuw object en daarna als je onderdelen daarvan gaat hergebruiken. Op die manier draag je niet bij aan een verdienmodel voor hergebruik. Verduurzamen moet uiteindelijk ook lonend zijn. Daarvoor staan in de concept-leidraad meerdere voorstellen.”

Standaardafmetingen
Daarnaast pleit de werkgroep van Hoogterp voor standaardafmetingen van onderdelen. “Dat is een belangrijke randvoorwaarde voor demontabel bouwen. Als je onderdelen van bijvoorbeeld een brug na de levensduur wilt hergebruiken, moet je die makkelijk in onderdelen van andere objecten kunnen schuiven. Daarmee kun we nog belangrijke winst boeken. Wat dat betreft was de uitwisseling binnen de werkgroep tussen onze sector en de bouwwereld heel interessant. Dat zijn twee afgescheiden werelden, terwijl we bij ons werk veel overeenkomsten hebben.”

Kwaliteit en veiligheid
Ook Peter Kuindersma van Ingenii Bouwinnovatie is betrokken bij de werkgroep van Hoogterp. Hij wijst ook op het belang van regelgeving. “Maar we moeten niet vergeten dat regelgeving er niet voor niets is. Circulariteit is een ‘eis’ die erbij komt, maar mag niet ten koste gaan van de kwaliteit en veiligheid die we als bouwsector nastreven. Als je streeft naar losmaakbaarheid, moet je geen concessies doen aan bijvoorbeeld luchtdichtheid, waterdichtheid of brandveiligheid. Dat vind ik het gevaar van de focus op het milieu en de schaarste aan grondstoffen. Je wilt geen supercirculaire brug die over drie jaar instort, omdat de constructie niet goed was. Circulariteit is geen doel, maar een middel.”

Kuindersma hoopt dat de leidraad voor een versnelling zorgt. “Je ziet veel aandacht voor het onderwerp, maar desondanks is circulariteit voor veel betrokkenen nog een ver-van-mijn-bed-show. Ik hoop dat onze aanbevelingen leiden tot wet- en regelgeving en andere afspraken die hergebruik bevorderen, dan moeten de sectoren er ook echt mee aan de slag. Eén van onze aanbevelingen is bijvoorbeeld dat producten voor een bepaald percentage uit gerecyclede materialen moeten bestaan. Dan word je echt gedwongen om na te denken over de producten die je gebruikt en wat daarin zit.”

Strenge eisen Bouwbesluit
Roger Ooms, lid van de werkgroep en in het dagelijks leven eigenaar van Ooms architecten, beaamt dat. Volgens hem verdiept een beperkte groep zich al in circulair bouwen, maar wacht het gros op de overheid. “De praktijk loopt nu voor op de regelgeving. Kijk naar de eisen in het Bouwbesluit. Die maken het niet eenvoudig om producten en materialen uit bestaande gebouwen te hergebruiken. Daarom moeten we de overheid helpen bij het maken van wet- en regelgeving. Deze leidraad is daarbij van belang”, zegt Ooms. Hij is ook betrokken bij de Nationale Commissie Circulair Bouwen die aan een NEN-norm voor circulair bouwen werkt. Ook die draagt volgens hem bij aan houvast waarnaar iedereen op zoek is.

Bouwen voor volgende generaties
Ooms vindt dat circulair bouwen zich tot dusver vooral toespitst op het gebruik van materialen en minder op het toekomstig hergebruik van gebouwen. “Terwijl daarmee de grootste winst te maken is. We moeten bij het ontwerp nadenken over het flexibele gebruik in de toekomst. Die vraag krijg ik nu nooit. We ontwerpen en bouwen tot dusver vooral voor onze generatie en niet voor de generaties na ons. Dat kunnen we blijkbaar niet overzien. En dus houden we er geen rekening mee bij het ontwerp en de bouw. Eigenlijk vreemd: in de praktijk zie je dat we bijvoorbeeld wél nieuwe functies aan middeleeuwse kerken geven. Met relatief eenvoudige aanpassingen aan het ontwerp vergroten we de kansen voor dat soort ‘onverwacht’ toekomstig gebruik.”

Snel oppakken
Schuurman noemt de leidraad ‘een belangrijke stap’. “Het is de eerste keer dat een actieteam zich specifiek buigt over wet- en regelgeving. En we komen best met een aantal vergaande voorstellen. Daarom is het spannend wat de reacties zijn. Na deze consultatieronde scherpen we de voorstellen aan en stellen we de prioriteiten vast. Daarna moeten de aanbevelingen zo concreet zijn dat beleidsmakers die vrij snel kunnen oppakken. Daarom hoop ik dat veel marktpartijen reageren op onze voorstellen.”

Kijk voor alle documenten en meer informatie over het proces op www.platformcb23.nl